PRAKTIJK VOOR THERAPIE EN COACHING

JAN ANNE LOONSTRA

Klik voor vergroting Structurele Integratie Klik voor vergroting

Structurele Integratie is een vorm van lichaamswerk, afgeleid van het werk van de amerikaanse Dr. Ida Rolf (1896 - 1979).
Zij studeerde in 1920 af in de fysiologie en biochemie. Gezondheidsproblemen in de familie brachten haar op het idee om het effect te onderzoeken van de structuur van het lichaam op het functioneren ervan.
Structurele Integratie werd ontwikkeld door S.D. Satyarthi, een internationaal bekende leraar op het gebied van lichaamstherapie.

Structurele Integratie is niet bedoeld als geneeswijze.
Toch heeft Structurele Integratie een heilzaam effect op zowel de lichamelijke als de geestelijke gezondheid en kan daarom holistisch genoemd worden. Dit komt doordat het de balans in het lichaam en hiermee de vitaliteit verbetert.
Mensen reageren na een sessie vaak als volgt:

WAT IS STRUCTURELE INTEGRATIE?
 Structurele Integratie is een methode die gebruik maakt van diepe weefselmassage en bewegingsoefeningen. Ontworpen om een nieuwe lijn in het lichaam te krijgen en chronische spanning en stress te ontladen.
Structurele Integratie is een holistisch systeem om het gehele lichaam te deconditioneren. Het is geen remedie tegen ziekte maar meer een proces waarin men van de huidige "gemiddelde" staat naar een optimale staat van gezondheid en welzijn wordt gebracht.
Deze optimale staat van gezondheid is de eigenlijke normale en natuurlijke conditie van het lichaam.

Hoewel Structurele Integratie erg effectief kan zijn met betrekking tot pijn, herkennen we dat pijn en spanning gewoonlijk het resultaat zijn van een alom aanwezig patroon van onbalans in het lichaam. Het hele lichaam wordt weer in balans gebracht door Structurele Integratie.

Om te begrijpen hoe Structurele Integratie werkt, moet men eerst meer weten van bindweefsel en de invloed van de zwaartekracht hierop met betrekking tot het lichaam.

WAT ZIJN BINDWEEFSELS EN FASCIA?
Elk weefsel in het lichaam dat verbonden is met ander weefsel wordt in het algemeen beschouwd als bindweefsel. Pezen en gewrichtskapsels kunnen als voorbeelden van bindweefsel worden beschouwd.
Het specifieke bindweefsel waar Structurele Integratie zich o.a. op richt, heet fascia. Fascia is een plasticachtig weefsel dat zit om alle spieren en elke spiervezel die weer uitmondt in een spier. Fascia komt aan het eind van een spier samen om de pees te worden die de spier aan het bot hecht.

Klik voor vergroting
Figuur 1 - De fascia zit om alle spieren, spierbundels en spiervezels

Het fasciale systeem kan worden beschouwd als diverse lagen fascia door het hele lichaam heen geweven en met elkaar verbonden. Hierdoor heeft spanning op een deel van je lichaam effect op elk ander deel van je lichaam.

Klik voor vergroting
Figuur 2 - Wanneer aan (bind-)weefsel wordt getrokken, wordt deze spanning door het hele lichaam verspreid

In optimale conditie is fascia los, vochtig weefsel. Als er continue, losse beweging en balans in het lichaam is, blijft de fascia los en mobiel en verbindt aldus de diverse delen van het lichaam met elkaar. Helaas wordt onder continue druk en gebrek aan beweging de fascia star en verliest het haar vloeibaarheid. En dan beginnen de lagen van fascia als het ware aan elkaar vast te lijmen en vormen de "knopen" die je misschien wel eens in je nek of schouder gevoeld hebt. De lagen fascia steken daarom op een systematische wijze in elkaar, gebaseerd op een eigen gewoonte patroon van beweging of preciezer gezegd, gebrek aan beweging. Alhoewel veel mensen vaak spanning en stijfheid associëren met hun spieren, is het vaak eigenlijk het bindweefsel dat bepaald hoeveel en welke ruimte die spieren hebben en waardoor veel van de spanning en stijfheid veroorzaakt wordt.


WAT HEEFT STRUCTURELE INTEGRATIE EN UITLIJNEN TE MAKEN MET ZWAARTEKRACHT?
 Onze lichamen zijn ontworpen om soepel en gracieus te bewegen, maar helaas ontwikkelt bijna niemand zich volgens het ideale plan.
Als het lichaam uit balans is, heeft het de neiging om een bepaalde kant uit te vallen; wij staan immers voortdurend onder invloed van de zwaartekracht. Dit "vallen" gebeurt natuurlijk niet echt want het lichaam compenseert door een groep spieren aan de tegenovergestelde kant aan te spannen. Die spieren worden op den duur chronisch stijf. Het bindweefsel om deze spier wordt star en belet de spier om terug te gaan naar zijn oorspronkelijke vorm.

Uitlijnen betekent simpelweg dat dingen in een rechte lijn staan. Als de dingen in een zigzag patroon zouden zijn gerangschikt zijn, zeggen we dat ze "uit hun lijn" zijn.
In Structurele Integratie is de hoofdrichting van uitlijnen die van het verticale uitlijnen - zijn de lichaams segmenten verticaal boven elkaar gerangschikt van af de grond en waar wijken segmenten van deze lijn af.

Als je lichaam verticaal uitgelijnd is, wordt zwaartekracht een positieve kracht. Het ondersteund ons ook om gebalanceerd te blijven. In een lichaam dat uit balans is, voelt de zwaartekracht aan als spanning.

Klik voor vergroting
Figuur 3 - Uitlijnen en in balans brengen

Het gebalanceerde en rechte lichaam heeft geen probleem met zwaartekracht. Zwaartekracht is de kracht die er dan voor zorgt dat de aarde een fundament voor je lichaam is. Het niet uitgelijnde lichaam heeft spanning vanwege de zwaartekracht. Omdat het al uit balans is, trekt de zwaartekracht het verder omlaag.
Als onze lichamen uitgelijnd zijn, werkt de zwaartekracht ondersteunend. Als we niet uitgelijnd zijn, wordt de zwaartekracht hoofdzakelijk een kracht die gevoeld wordt door onze lichamen als een eis om je stevig vast te houden en vermoeiend werkt.

HOE IS MIJN LICHAAM ZO GEWORDEN?
Vele dingen rijpen in de loop der jaren. Maar wat is het dat het veroorzaakt dat mensen korter, verdraaid en ingekrompen raken naarmate de jaren vorderen? En wat is het dat de lichamen van deze mensen in lichaamsposturen geperst worden die onveranderbaar lijken, en die er voor zorgen dat mensen met het klimmen der jaren langzamer en langzamer en met minder gemak het lichaam laten bewegen?
Bindweefsel en vooral fascia houden onze lichamen in deze vormen en onze bewegings gewoontes bepalen in hoeverre deze vormen gehandhaafd en versterkt worden. Er zijn drie hoofdfactoren die ervoor zorgen dat onze bewegings gewoontes niet uitgebalanceerd zijn:

1. Continue stress & misbruik van het lichaam
2. Continue houding & emotionele onderdrukking
3. Incidenten van fysieke trauma's

Doorlopend iets aan dezelfde kant van het lichaam dragen is een voorbeeld van continu fysiek misbruik. De zwaartekracht trekt het object omlaag en die zijde van het lichaam daar in mee. Met constante herhaling beginnen de lagen bindweefsel stijf te worden en aan elkaar te kleven. Als resultaat blijft het lichaam in die positie steken en dat zal ook zo blijven als gewoonte, ook als het object niet meer gedragen wordt. Het gehele lichaam zal zich aan deze onbalans aanpassen en spoedig zal de invloed van dit gedragen object door het hele lichaam gereflecteerd worden.

Klik voor vergroting
Figuur 4 - Het effect van de aktentas werkt nog door terwijl deze niet meer gedragen wordt


Een voorbeeld van een emotionele attitude die een onbalans veroorzaakt in het lichaam, zien we bij mensen die vaak en langdurig depressief zijn. Meestal wordt een emotionele attitude gekarakteriseerd door een ingevallen borstkas. Als dit gevoel en deze lichaamshouding gehandhaafd worden, zal het lichaam wederom in dit postuur blijven.
Ook kunnen er emotionele problemen, al dan niet uit het verleden, aan ten grondslag liggen. Vooral het niet of niet goed uiten van emoties kan veel spanning in het lichaam veroorzaken. Iemand die als kind zijn woede niet kon uiten, en bijvoorbeeld zijn impulsen om te slaan moest onderdrukken, zal dit onderdrukkingspatroon vasthouden in de vorm van chronisch gespannen schouderspieren. Uit dit gebrek aan vrijheid en beweeglijkheid in de schouders kunnen weer allerlei klachten voortvloeien. Het is duidelijk dat in dit geval een pijnlijke schouder niet als een zuiver lichamelijke aangelegenheid beschouwd kan worden.

Onbalans wordt ook veroorzaakt door fysiek trauma. Bijvoorbeeld als jij je been blesseert zul je als vanzelf wandelen in een onbalans, een manier om deze blessure niet te voelen en/of te verergeren. Na korte tijd worden deze bewegingen een onveranderlijke gewoonte die blijft voortbestaan ook als de blessure al lang voorbij is. Een blessure of verwonding kan ook betrekking hebben op het bindweefsel zelf waaruit gebrek aan flexibiliteit voort kan komen. Zoals beschreven zal deze spanning zich door het hele lichaam verspreiden en onze bewegingsgewoontes nog verder beïnvloeden.

Als ons leven vordert zullen meer en meer van deze patronen ingebed worden in ons bindweefsel. In ons gebrek aan uitlijning wordt zwaartekracht onze vijand die elke spanning in ons lijf verergerd en gecompliceerder maakt. Als het lichaam deze patronen bijeen brengt, wordt het korter en krimpt. Men wordt korter en stijver en vast gehouden in een chronisch patroon.


DRIE HOOFDCOMPONENTEN VAN STRUCTURELE INTEGRATIE
 Om je lichaam naar een betere, en natuurlijke ontspannen staat te brengen, is het niet altijd genoeg om het bindweefsel van zijn stijfheid te verlossen. Ook bewustzijn en verandering in de verantwoordelijke oude gewoontepatronen, die voor de huidige staat zorgden, is nodig.
De drie componenten van Structurele Integratie beogen precies dat te doen:

DIEPE WEEFSELMASSAGE
 Diepe weefselmassage is ontworpen om spanning te bevrijden die momenteel bestaat in het bindweefsel en om het lichaam terug te laten gaan naar een meer symmetrische uitlijning. Dit lichaamswerk duurt ongeveer 60 tot 75 minuten.

De cliënt ervaart dit gewoonlijk als een grote loslating van spanning door het hele lichaam. Bevrijding van chronische spanning staat het lichaam toe om zich vrij en uitgerust te voelen, wat een algeheel gevoel van welzijn oproept.

BEWEGINGS EDUCATIE
 Als het aspect lichaamswerk van Structurele Integratie vergeleken wordt met het uitdeuken van een auto die een paaltje heeft geschampt, kan bewegingseducatie beschouwd worden als het heropleiden van de bestuurder zodat hij niet zal doorgaan de wagen te blijven beschadigen. Alleen het uitdeuken is niet genoeg omdat anders de bestuurder paaltjes zal blijven schampen.

Door de Structurele Integratie Bewegings Educatie programma, kun je meer bewust van je lichaam en je bewegingsgewoonten worden en als resultaat eenvoudigere, volledigere manieren van beweging ontdekken. Simpele en eenvoudig te onthouden suggesties en visualisaties worden gebruikt om balans in je beweging te brengen en de betere uitlijning van het lichaam beter te bewaren.

In bewegings educatie focussen we op het gebruik van je lichaam in dagelijkse activiteiten. Met alle cliënten wordt zittend, staand en lopend gewerkt met gebruikmaking van bewegings patronen die voor iedereen normaal zijn. Al naar gelang je persoonlijke behoeften, zoals je beroeps activiteiten, kunnen sommige bewegings lessen worden toegevoegd.

EMOTIONELE BEVRIJDING EN GEWAARZIJN
 Als lichaamswerker ontdek je dat wanneer het lichaam wordt aangeraakt, je ook contact maakt met de persoonlijkheidsstructuur met alle bijbehorende emoties, gedragspatronen, defensie mechanismen en geloofssystemen. Vaak komen in sessies emotionele en psychologische patronen aan het licht.

Structurele Integratie helpt je om meer bewust te worden van de relatie tussen emoties en houdingen van je lichaam. Door dit proces kun je beginnen sommige van deze lichaams- en emotionele krachten te begrijpen. Zij hebben je leven gestuurd en je lichaam in een vast patroon van spierspanning gehouden. Als de spanning, die met deze emotionele patronen wordt geassocieerd, wordt bevrijd, kunnen sommige van deze angsten en patronen worden losgelaten.
Je bewustzijn vergemakkelijkt het proces van verandering in je lichaam en geest.


HET SYSTEEM VAN DE STRUCTURELE INTEGRATIE SERIES

Structurele Integratie is als het pellen van een ui: de buitenste laag moet het eerst verwijderd worden voor we verder kunnen gaan. De series zijn verdeeld in drie groepen van sessies om deze "laag-na-laag" methode te vergemakkelijken:

SPECIFIEKE VRAGEN EN/OF KLACHTEN
Deze worden het uitgangspunt van de behandelingen waarbij voorgaande afgestemd wordt op de persoonlijke situatie.

DE CLIËNTEN HANDLEIDING
De cliënten handleiding is ontwikkeld om de ervaring met de Structurele Integratie series te verrijken. Als een toevoeging op de Structurele Integratie series, wordt het het meest efficiënt gebruikt in samenwerking met je eigen lichaamswerker, die je eigen individuele behoeften en beperkingen het beste kent. Het cliënten handboek heeft een onderverdeling per sessie van de Structurele Integratie series. Het is goed om dit bij elke sessie te raadplegen, en zou idealiter moeten worden aanschouwd voor elke sessie.

Elke sessie bevat de volgende componenten:


SESSIE 1: ADEMHALING.

DOEL:
Het doel van de eerste sessie is om de ademhaling te verdiepen en de borstkas in lijn met het bekken te krijgen.

THEMA:
Het thema van deze sessie is "inspiratie". Hier wordt met inspiratie bedoeld: het innemen van "spirit". Je kunt inspiratie dus ruimer bekijken dan alleen het inhaleren van zuurstof.
Onze ademhaling beïnvloedt meteen onze "inspiratie" - adem is de hoofdbron van energie voor ons lichaam.
De manier waarop we ademhalen, beïnvloedt de hoeveelheid energie die we hebben, de manier waarop we energie gebruiken en ons algemeen gevoel van levendigheid. Wat inspireert je?

ANATOMIE EN STRUCTUUR:
Anatomisch ligt de focus van deze sessie op die delen van het lichaam die je mogelijkheid van expansie van je borst en diepe ademhaling controleren - je borstkas, armen, schouders en zelfs heupen. We werken op al deze gebieden. We beginnen ook met het laten loslaten van een eventuele onnatuurlijke stand van het middenrif.

Structureel ligt het doel van deze sessie om de borstkas in lijn met het bekken en de schoudergordel in lijn met de borstkas te brengen. We bewerken het lichaam naar een verhouding toe waarin het bekken de borstkas ondersteund en de borstkas omhoog komt en de schoudergordel ondersteund en vrij laat bewegen.

Klik voor vergroting
Figuur 5 - De borstkas en de spieren die er aan vast zitten

BEWEGING:
In beweging is het ons doel om je vrijer adem te laten halen, vooral als je staat of zit. We willen dat je borstkas goed ondersteund wordt door je bekken. Dit is een belangrijk aspect van het hebben van een vrije ademhaling.


Figuur 6

BEWEGINGSEDUCATIE - ZITTEND:
Ga zitten zoals je gewoonlijk doet. Haal diep adem en merk op hoe volledig dat is. Pas dan je bekken aan zo dat jij je "zit-benen" kunt voelen. Het is gemakkelijker als je zit-benen hoger plaatst dan je knieën; je kunt hoger komen door bijvoorbeeld op een kussen te gaan zitten. Haal opnieuw adem en let andermaal op de volledigheid, laat je schouders relaxed hangen en merk het voordeel van deze verticale positie.

Klik voor vergroting
 Figuur 7

BEWEGINGSEDUCATIE - STAAND:
Sta in je gewoonlijke houding en haal adem en voel de diepte ervan.
Verschuif nu je gewicht door langzaam voor- en achterwaarts te leunen. Ga naar dat evenwichtspunt waarin het je de minste energie kost om te staan. Voel jij je in balans? Haal adem.
Voelt je ademhaling voller? Kijk nu vanuit deze positie omlaag en controleer of jij je enkels kunt zien. Als je het kunt, goed! Zo niet, pas dan de positie van je bekken aan door vanuit je middel het voor- en achterwaarts te verplaatsen. Als je enkels in zicht komen, stel je vast dat je gewicht nog altijd in balans is boven je voeten. Als jij je enkels kunt zien en je gewicht komt omlaag waar je hiel in je voetboog overgaat, ben je waarschijnlijk in de goede lijn.

TUSSEN DE SESSIES DOOR:
Schrijf voor jezelf op wat je inspireert en wat je deprimeert. Wees je bewust van je ademhaling als deze gevoelens komen. Zie of je gemoedstoestand verandert als jij je ademhaling bewust verandert. Adem volledig uit voordat je weer inhaleert.


SESSIE 2: AARDEN -- het in balans staan op je twee voeten --

DOEL:
Het doel van de tweede sessie is om de benen uit te lijnen, de knie- en enkelgewrichten te horizontaliseren en het gewicht van je lichaam goed te verdelen over de bogen van je voetzool.


 Figuur 8

THEMA:
Het thema van deze sessie is "staan op je twee voeten". In deze sessie werken we dus aan de vanzelfsprekend-, zelfondersteunend- en zelfverzekerdheid waarmee je op de grond staat. Het is alsof je een "houding aan neemt".
Met een stevig fundament om op te staan verstaan en begrijpen we ons lichaam en dus onszelf beter.
Onafhankelijkheid heeft ondersteuning nodig. Zonder een goede ondersteuning op de grond worden je benen langzaam maar zeker minder geschikt en dus minder nodig. Onafhankelijkheid betekent natuurlijk niet dat we niet afhankelijk kunnen zijn van anderen. Integendeel, we hebben ondersteuning en stabiliteit nodig om in staat te zijn onze onafhankelijkheid toe te laten. In de fysieke wereld is de grond onze ultieme ondersteuning en het is door onze voeten en benen dat we dat ervaren.
Op welke manieren sta jij voor je zelf?
We werken aan en kijken we naar het samenbrengen van onafhankelijkheid en ondersteuning.


 Figuur 9 - Gewicht op binnenste boog/gewicht op buitenste boog/gewicht over beide bogen verdeeld

ANATOMIE EN STRUCTUUR:
Anatomisch gezien is de focus van deze sessie gericht op de buitenste musculatuur en bindweefsel van de voeten en benen.
Structureel gezien is het doel van deze sessie om de knie- en enkelgewrichten horizontaler te krijgen en om de verdeling van het lichaamsgewicht juist te verdelen over de bogen van de voeten. In figuur 10 worden twee niet uitgelijnde benen gerepresenteerd naast een uitgelijnd been. Merk op hoe in de eerste twee tekeningen de benen gedwongen zijn om schuin te hellen. In een uitgelijnd been zijn de gewrichten horizontaal, hetgeen optimaal is om in balans te zijn en voor deze gewrichten om te functioneren.


 Figuur 10 - Stand van de benen
A: knieën op slot/ B: gebogen knieën / C: Uitgelijnde benen

BEWEGING:
In beweging is het ons doel om je meer in balans te doen laten lopen zo dat je lichaamsgewicht over je gehele voet gaat. In een uitgebalanceerde stand bewegen de knieën zacht en makkelijk - ze zijn niet op slot - en het lopen is gracieus. Als het lopen uitgebalanceerd is, vangt het lichaam geen schokken vanaf de grond op.

BEWEGINGSEDUCATIE - ONTSPANNEN GEWRICHTEN:
Ontspan je enkels en knieën als je in balans wandelt. Sta ze toe om zacht en vloeiend te zijn. Merk op hoe wandelen nu aanvoelt vergeleken met voor de sessie. Om deze ontspanning in je (enkel)gewrichten te behouden is de volgende oefening van belang. Til je hakken ongeveer 5 tot 10 cm van de grond. De meeste mensen zullen dan op hun tenen gaan staan. Dit komt omdat hun enkelgewrichten continu in dezelfde stijve stand zijn blijven staan. Til nu weer je hakken ongeveer 5 tot 10 cm van de grond maar laat je romp en je hoofd op dezelfde hoogte. Hiertoe zul jij je knieën iets moeten laten buigen en naar voren laten gaan. Herhaal dit ca. 25 keer.

TUSSEN DE SESSIES DOOR:
Noteer hoe evenwichtig je in het dagelijkse leven, zowel emotioneel als financieel, bent en in je persoonlijke relaties.
Breng stabiliteit in die gebieden van je leven die dat behoeven. Let op dat je jezelf toestaat om ondersteuning te ontvangen.


 Figuur 11

SESSIE 3: UITREIKEN -- zijwaarts uitstrekken --

DOEL:
Het doel van deze derde sessie is om spanning in de schouders, armen en zijkanten van het lichaam te verminderen en diepte en verticale uitlijning aan de zijkanten van het lichaam te brengen.

THEMA:
Het thema van deze sessie is "uitreiken". In de psychologische context van deze sessie kan uitreiken twee betekenissen hebben.
De eerste betekenis is die van:

De tweede betekenis bevat agressie en de expressie van boosheid. De armen zijn de belichaming van beide betekenissen. De zijden ondersteunen de armen in het reiken en zijn expressief of ondersteunen in relatie met anderen. Reik je uit naar anderen? Is het gemakkelijker voor je om te krijgen of er om te vragen? Na de tweede sessie - die over zelfondersteuning en aarding gaat - heb je nu een beter fundament van waaruit je contact maakt met mensen.

ANATOMIE EN STRUCTUUR:
Anatomisch gezien ligt de focus van deze sessie op de armen en zijkanten. Figuur 12 illustreert de musculatuur van de zijden. Een belangrijk gebied, de twaalfde rib, wordt vergroot in de illustratie. Deze rib wordt de zwevende rib genoemd omdat een zijde aan de rug bevestigd is, terwijl het andere eind vrij zweeft. De quadratus lumborum spier gaat van deze rib naar de top van het bekkenbeen. Als de spier strak gespannen staat, kan het de rib omlaag richting bekken trekken en de verschijning van verkorting in de taille veroorzaken. We werken om deze spier te ontspannen en de twaalfde rib naar zijn eigenlijke plaats te laten gaan.
Structureel is het ons doel om verticale uitlijning aan de zijkanten van het lichaam te brengen. De zijkant kan worden gevisualiseerd als een "naad" die de voorkant met de achterkant van het lichaam verbindt.


Figuur 12 - De spieren van de zijkant. De twaalfde rib en de quadratus lumborum worden extra weergegeven

BEWEGING:
In beweging is het ons doel om meer vrijheid te hebben in zijwaartse expansie en ademhaling van de borstkas. Het is de bedoeling om je armen moeiteloos te laten hangen en vrijelijk met de zwaartekracht als een slinger van een pendule te laten bewegen in plaats van bevroren in een positie.


Figuur 13 illustreert drie manieren waarop de armen kunnen hangen:

Forceer de verandering niet maar wordt bewust van hoe je armen hangen of gehouden worden gedurende verscheidene activiteiten en begin toe te staan om deze optimalere positie te laten ontstaan.

BEWEGINGSEDUCATIE:
1. Bevrijding van de armen en schouders.
Haal je schouders op en bemerk het gevoel in je armen. Als de schouders, gehouden in een opgetrokken positie, neigen de armen om gewichtloos te voelen. Laat nu je schouders vallen en voel het gewicht van je armen. Sta dit gewicht toe om te ontspannen en relax je schouders en ellebogen. Als je dat doet, voel dan de connectie van je armen met de romp van je lichaam. Bemerk je lichaam, je armen en schouderbladen, je schouder en nek hoeven niet gespannen zijn om ze op te houden. Oefen, terwijl je wandelt of bureauwerk doet en voel het gewicht van je armen en sta toe dat je schouders en ellebogen ontspannen.

2.Ontspanning in de schouders.
Er zijn twee eenvoudige oefeningen om je gemakkelijk het gevoel van ontspanning in je schouders te doen laten herinneren.
De eerste oefening gaat als volgt:
. Laat je romp iets voor- en of zijwaarts hangen aan een kant en laat de arm van die kant gewoon hangen. Breng je arm een paar centimeter uit deze evenwichtsstand vandaan en laat hem door de zwaartekracht terug slingeren en voel hoe je schouder hierop reageert.
. Bij de tweede oefening strek jij je beide armen voor je uit tot ze bijna horizontaal zijn. Laat je armen dan omlaag vallen en houd ze gestrekt. De kunst is om helemaal niets met je armen te doen tot ze helemaal na een paar keer heen en weer slingeren tot stilstand zijn gekomen.

TUSSEN DE SESSIES DOOR:
Schrijf op wanneer je uitreikt naar wat je wilt. Word bewust van je armen en zijden en bemerk elke spanning. Laat deze spanning los en reik uit naar wat je echt wilt.
Noteer ook wanneer je woede of frustratie achter houdt. Voel in je armen en zijden en bemerk elke spanning. Laat deze spanning los en zie wat er gebeurt.

SESSIE 4: BEHEERSING en OVERGAVE -- onderlichaam --

DOEL:
Het doel van de vierde sessie is om de onderkant van de kern van het lichaam te verlichten en de lengteas uit te lijnen vanuit de binnenkant van de benen.

THEMA:
Het thema van de sessie luidt "beheersing en overgave".
Een van de eerste feiten van zelf beheersing die van ons als kind verlangd wordt is zindelijkheid; het beheersen van de spieren van de benedenkant van onze kern (het gebied rond de anus). Beheersing is dus alsof iets het lichaam niet meteen mag verlaten. Overgave wordt beschouwd als op geven, falen en je zelf voor de gek houden.
Beheersing kan plaats vinden tijdens overgave en overgave kan plaats vinden tijdens beheersing.
Houd je ervan om dingen te beheersen of om er aan over te geven? In deze sessie werken we aan de delicate balans tussen beheersing en overgave.
Waarschijnlijk is het zo dat we alle spieren van het bekkenbodem aanspannen als ons geleerd wordt zindelijk te worden. Het wordt dan een gewoonte om gespannen bekkenbodemspieren te hebben.

ANATOMIE EN STRUCTUUR:
Anatomisch gezien ligt de focus van deze sessie op de benedenkant van de kern: de binnenkant van de benen en de spieren van de bekkenbodem. De spieren van de binnenkant van het dijbeen - de adductoren - trekken de benen samen en zijn functioneel gerelateerd aan de bekkenbodem. Als jij je adductoren aanspant zullen je bekkenbodemspieren zich aanspannen en omgekeerd.
De bekkenbodem is een groep van spieren die de bodem van de lichaamskern uitmaken. Het functioneert actief bij eliminatie en seksueel plezier, die beiden met overgave geassocieerd worden. De bekkenbodem is altijd in afwachting van of zelfbeheersing of overgave. Vaak blijven onze lichamen steken in patronen van beheersing, die afhankelijk zijn van spanning in deze spieren, resulterend in wat we "verkrampt" noemen.
Structureel gezien is het doel van deze sessie om de midlijn van de binnenkant van het been uit te lijnen en om het bekkenbodem te ontspannen


Figuur 14 - De spieren vande binnenkant van het dijbeen - de adductoren

BEWEGING:
In beweging is het ons doel om je je bekkenbodem te laten ontspannen en om je lichaamskern te laten verlengen. Als dit gebeurt zul je bemerken dat je wandelen vloeiender wordt.

BEWEGINGSEDUCATIE: ONTSPANNING VAN HET BEKKENBODEM
Wandel en wordt bewust van je bekkenbodem en de binnenkant van je benen.
Span je bekkenbodem aan door je voor te stellen dat jij je plas en ontlasting ophoudt. Hou deze voorstelling een tijdje vast, wandel rond en bemerk de sensatie.
Beëindig deze visualisatie en wordt het verschil in je spieren tussen deze twee gewaar. Merk het effect in je lichaam.
Stel je een situatie voor waarin je "verkrampt" bent. Overdrijf de wijze waarop jij je in deze situatie voelt en als jij je frustratie en irritatie voelt, wordt dan je bekkenbodem gewaar. Is deze gespannen? Hoe voel jij je?
Haal adem in de richting van je bekkenbodem en laat het relaxen.
Merk op hoe je lichaam nu voelt en hoe jij je emotioneel daarbij voelt. Wordt bewust van de wisselwerking van je emotionele staat en de spanning in je lichaam; vooral in je bekkenbodem. Door je lichaam te ontspannen kun je je emotionele spanning los laten.


Figuur 15 – De bekkenbodem

TUSSEN DE SESSIES DOOR:
Kijk naar die situaties in je leven waarin je anderen beheerst en domineert en ook met betrekking tot jezelf en hoe dit contrasteert met situaties in je leven waarin jij je meer overgeeft. Noteer hoe je lichaam is in deze situaties. Kijk of jij je bekkenbodem bewust kunt ontspannen tijdens situaties waarin je gewoonlijk de zaken wilt beheersen. Geef aan of dit je ervaring en inzicht hiervan verandert.

SESSIE 5: LEF en RUGGEGRAAT -- the cuts - de buik --

DOEL:
Het doel van deze vijfde sessie is om de voorkant van de lichaamskern te verlengen en de diepe bekkenspieren te doen laten ontspannen.

THEMA:
Het thema van deze sessie is "de buik". De functie van de buik (en haar ingewanden) heeft te maken met ons energieproces. Onze relatie met voeding is soortgelijk aan onze relatie met liefhebben en verzorgen. Heb je de neiging tot een snelle stofwisseling en eliminatie? Duw je misschien op een zelfde manier liefde opzij?
Neig je voedsel binnen te houden of je aan liefde vast te klampen? Ben je bang om het te verliezen omdat je voelt dat er dan schaarsheid aanwezig is van handhaving aan voedsel dan wel liefde? De buik en haar ingewanden zijn ook de plaats waar we onze sterkste gevoelens en emoties hebben.
Welke "buikgevoelens" voel je het vaakst? Zijn dit gevoelens van onderdrukking of van vermijding? In veel culturen wordt de buik geassocieerd met moed en karakter.
Heb je moed? Neem je risico's? Wanneer doe je dit en wanneer doe je dit niet?

ANATOMIE EN STRUCTUUR:
Anatomisch ligt de focus van deze sessie aan de voorkant van de lichaamskern. Eerst werken we om spanning te bevrijden van de oppervlakte spieren (inclusief de rector abdominus). Dan kunnen we ons bemoeien met de diepe spieren, zoals de psoas en de illiacus.


Figuur 16 - De spieren van de buik; A: diepe spieren / B: oppervlakte spieren

BEWEGING:
In beweging is het doel om je meer relaxed in het abdominabel gebied van je lichaamskern te laten worden; vooral als je loopt en beweegt. Regelmatig "verkrampen" mensen terwijl ze bewegen. Gevoel krijgen van de spieren in je buik zal je ondersteunen in het in contact blijven met hoe je deze spieren gebruikt.

BEWEGINGSEDUCATIE: BEWEGEN VANUIT DE PSOAS:
Er zijn twee manieren om vast te stellen waar je benen beginnen. Gewoonlijk doen we dit door naar ons skelet te kijken en veronderstellen we dat de top van het been de heup is. Vanuit dit perspectief gezien is de rectus femoris, een van de quadriceps spieren, die het been tilt (Zie Figuur 17, Tekening A).
Als we de musculatuur van het lichaam beschouwen, kunnen we zeggen dat de top van het been net beneden de borstkas is, waar de psoas begint (Tekening B). De psoas is de enige spier die de romp met de benen rechtstreeks verbindt.


Fig. 17 - Bewegingsles vanuit de psoas bewegen

Wandel een eindje en beweeg alleen vanuit je heupgewricht. Hoe voelt dat? Welk deel van je lichaam doet nu het werk?
Zwaai nu je been als of hij onder de borstkas begint en wandel ook op deze wijze rond. De beweging is vloeiender en krachtiger. Deze beweging kun je door je hele lichaam voelen.


Figuur 18 - De relatie tussen de Psoas en Rectus Abdominus
A: onbalans door te stijve psoas
B: evenwicht

TUSSEN DE SESSIES DOOR:
Besteed aandacht aan de gevoelens in je buik. Word bewust van je emoties en hoe deze spanning creëren in je lichaam; vooral in je buik. Als emoties omhoog komen, adem je tot in je buik in en voel je emoties zo volledig als je kan. Hoe voelt dit? Wat gebeurt er in je lichaam?

 

SESSIE 6: TE - RUG - HOUDEN -- de rug --

DOEL:
Het doel van deze zesde sessie is om de spieren aan de achterkant van de lichaamskern te verlengen.

THEMA:
Het thema van deze sessie is: "Terug houden/tegen houden" dat letterlijk de spanning in onze rug beschrijft en figuurlijk de manier kan beschrijven waarop we onze zelfexpressie, kracht en creativiteit beperken. Deze beperkingen zijn fysiek belichaamt als spanning in de extensor spieren langs de ruggengraat. In het groeiproces ontwikkelen wij patronen van terug houden die nodig schijnen, zoals niet bewegen of praten in bepaalde situaties en onze natuurlijke expressie van gevoelens, behoeften, plezier, geluiden en liefde te blokkeren, door onze rug aan te spannen. Deze patronen worden chronisch in ons karakter ingebed en beperken onze expressie van liefde, kracht en creativiteit.

ANATOMIE EN STRUCTUUR:
Anatomisch gezien focussen we op de achterkant van de kern van de hielen tot aan de nek. De rug is het centrale gedeelte van de achterkant van de lichaamskern. Het wordt omgeven en ondersteund door een netwerk van spieren, genaamd de erector spinae: krachtige, intrinsieke spieren wiens functie het is om de rug te rechten. (Zie hiervoor figuur 19).


Figuur 19 - De rug- en de erector spinae spieren

Structureel gezien is het de bedoeling om de achterkant van de lichaamskern te verlengen. De rug kan worden beschouwd als de mast van een schip, het gewicht van het bovenlichaam ondersteunende op een manier waarop zeilen aan een mast hangen. Als de rug rust op een bekken in balans, blijft deze verticaal en de krachten aan iedere zijde zijn in evenwicht (figuur 20, tekening A). Als het bekken uit balans is, kromt de rug als antwoord hierop. Als deze onbalans blijft bestaan, begint het bindweefsel vast te lijmen aan de rug in een ongebalanceerde en toenemende stijve positie, zoals voorkomt in scoliosis (een S-bocht in de ruggengraat). Dit is te zien in figuur 20, tekening B. Deze sessie is bedoeld om de spanningen te verminderen die deze krommingen veroorzaken en dus meer lengte te brengen in de rug.


Figuur 20 - De rug als een mast. A: bekken in balans / B: bekken uit balans

BEWEGING:
In beweging is het ons doel om je rug flexibel te laten zijn en om te ontspannen en verlengen tijdens buigen, wandelen en zwaaibewegingen. We zijn op zoek naar beweging, om te beginnen in de lichaamskern en van daaruit door het hele lichaam te laten gaan.

BEWEGINGSEDUCATIE:
Golving van de rug is een natuurlijk bewegingspatroon die de meeste van ons zijn vergeten. Hiervoor is effectief functioneren van al deze lichaamskernspieren langs de rug nodig.
De golfbeweging kan worden hersteld door oefening. Begin door op een stoel te zitten op je zitbenen (zoals in sessie 1). Laat je rug zijwaarts schommelen als of van opzij tegen je borst geduwd wordt. Ontspan de rest van je lichaam en volg simpel de beweging. Probeer je nek los te laten. Hoe voelt deze beweging?
Golving brengt grotere flexibiliteit in de rug.
Golving kan natuurlijk ook voor- en achterwaarts worden geoefend.

TUSSEN DE SESSIES DOOR:
Wordt gewaar als je te-rug-houdend bent en wat daarvan de oorzaak is. Merk ook op wanneer jij je emoties terug houdt of niet tot uitdrukking brengt. Experimenteer met ontspanning: haal diep adem naar je rug toe en sta elke emotie die daar dan opkomt toe.


Figuur 21 -golving van de rug

SESSIE 7: DURF JE HOOFD TE VERLIEZEN, KOM TERUG BIJ JE GEVOEL.-- het hoofd, het gezicht en de nek --

DOEL:
Het doel van de zevende sessie is om het bovenste gedeelte van de lichaamskern te ontspannen en te verlengen en het hoofd in goede lijn met het lichaam te krijgen en verder om spanning in en aan het hoofd, gezicht en nek te verlichten.


Fig. 22 - De gezichtsspieren gezien vanuit het oogpunt van het skelet

THEMA:
Het thema van de zevende sessie is "je hoofd verliezen". Daarmee bedoelen we het verlies aan excessieve spanning van de nek- en hoofdspieren.
Onze cultuur benadrukt deze processen ten koste van lichaamsliefde en -bewustzijn met als resultaat dat vele mensen hun lichaam slechts als een vehikel ervaren dat hun overal naar toe sleept. De geest en de mogelijkheid tot nadenken kunnen belangrijke gereedschappen zijn. Het is zo dat wanneer we onze geest los van andere capaciteiten gebruiken we contact verliezen met ons lichaam en dus met ons zelf. Vind je jezelf vast zitten in oude gewoonten die je bang houden en je expressie en creativiteit beperken? Hoe balanceer jij tussen gevoels- en gedachteprocessen?
Hopelijk brengt deze sessie je terug naar een meer evenwichtigere relatie tussen hoofd en lichaam en tussen verstand en gevoel.

ANATOMIE EN STRUCTUUR:
Anatomisch gezien ligt de focus van deze sessie aan de bovenkant van de lichaamskern, het hoofd, de nek en het gezicht. Deze spieren stellen ons in staat om verschillende gelaatsuitdrukkingen aan te nemen. Als deze gelaatsuitdrukkingen gelimiteerd worden, neemt het gezicht de starre vorm van een masker aan.
We proberen in deze sessie de symmetrie en vrijheid van het gezicht en de bijbehorende gelaatsuitdrukkingen te herstellen.
Structureel is het doel van deze sessie om verticaliteit in de nek te herstellen en vrijheid van beweging van het hoofd en de kaak te bewerkstelligen. In het niet uitgelijnde lichaam leunt de nek gewoonlijk voorwaarts, het hoofd knikt achterwaarts, de spieren van de nek worden gespannen (figuur 23, tekening A) en zowel het hoofd als de nek verliest bewegingsvrijheid.
Is een lichaam in evenwicht, dan is de nek een verticale pilaar die bovenop de horizontale oppervlakte van de schoudergordel rust. Het hoofd rust dan weer bovenop de nek, zonder de constante spanning aan de achterkant van de nek nodig te hebben om alles op zijn plaats te houden.
Deze uitgebalanceerde positie, zoals in tekening B, staat moeiteloze beweging van het hoofd en de kaak toe.


Fig. 23 - Positie van het hoofd en de nek: A: niet uitgelijnd: / B: uitgelijnd

BEWEGING:
In beweging is het ons doel om de bovenkant van je lichaamskern te verlengen als je in beweging bent; vooral bij buigen van de romp. We willen ook dat je hoofd relaxed is en balanceert op je nek waardoor het vrij en gemakkelijk kan bewegen. Uiteindelijk willen we je hoofd integreren met de rest van je lichaam.

BEWEGINGSEDUCATIE:
1 Ontspan het hoofd als je bukt
Terwijl je bukt om iets op te rapen van de grond moet je letten op hoe jij je hoofd houdt. Breng je spanning aan de achterkant van je nek? Zoals in figuur 24, tekening A? Buk nu weer en ontspan je nek door je hoofd zo te houden zoals in tekening B. Je hoeft datgene wat je oppakt niet helemaal de hele tijd te zien om te weten waar het is. Hoe voelt dit? Er is geen noodzaak om spanning in je nek te brengen elke keer dat je iets op raapt.


Fig. 24 - Bewegingsles: ontspannen nek tijdens bukken

BEWEGINGSEDUCATIE:
2 Ontspan je nek
Hier volgen drie eenvoudige oefeningen die al gauw je nekspieren doen ontspannen en het effect van deze sessie weer oproepen.
Je bovenste nekwervel zit ter hoogte van je oor. Buig langzaam je hoofd voor- en achterwaarts om deze bovenste nekwervel heen. Merk op dat als je normaliter je hoofd buigt, deze beweging lager in de nek plaats vindt.
Draai je hoofd zo ver naar rechts als nog comfortabel is. Ga vanuit deze positie je hoofd omhoog en omlaag brengen alsof je aan het ja-knikken bent.
Laat je hoofd met de kin op de borst rusten. Glijd met je kin langs je sleutelbeenderen heen en weer van links naar rechts.

TUSSEN DE SESSIES DOOR:
Bemerk de keren dat je in je "hoofd gaat zitten" en je jezelf verliest met nadenken en dingen uitpuzzelen. Probeer die keren de spieren van je hoofd, gezicht en nek te ontspannen en voel ook de rest van je lijf. Haal adem. Bemerk wat er dan gebeurt. Er is meer leven in je dan je door je denken weet.

 

SESSIE 8: INNERLIJKE KRACHT -- de onderste helft van je lichaam --

DOEL:
Het doel van de achtste sessie is om je van verdraaiingen te verlossen in de onderste helft van je lichaam: benen, heupen, bekken en voeten.
En de oppervlakte- en diepte spieren van deze gebieden op elkaar af te stemmen.

THEMA:
Het thema van deze sessie is "innerlijke kracht". Het bekken en de benen representeren je kracht centrum. In onze sociale conditionering hebben we het leven in het lage gedeelte van onze lichamen meestal ontkend, die de dierlijke kant van onze menselijke natuur weergeven. Het lagere gedeelte van ons lichaam is de bron van onze voortbeweging. Innerlijke kracht is een essentiële kwaliteit om in actie te komen voor de vervulling van onze behoeften, wensen en dromen. De kracht om levendig en seksueel te zijn, is een belangrijk deel van ons leven. Door ontspanning en integratie van het bekken en de benen nemen we een stap in die richting. Innerlijke kracht geeft ons het vertrouwen om ons zelf te zijn en ons zelf te accepteren. Hoe voel jij je seksualiteit? Waar ligt je kracht en waar liggen je zwakheden?

ANATOMIE EN STRUCTUUR:
Anatomisch ligt de focus van deze sessie in de gehele onderste helft van het lichaam (de benen, voeten en het bekken). De benen en voeten zijn de ondersteunende structuren van het bekken. Structureel ligt het doel van deze sessie om de rotaties in de onderste helft van je lichaam in balans te brengen. Een rotatie en zijn invloed op het lichaam kan worden begrepen door een loshangende handdoek te vergelijken met een verwrongen handdoek. De verwrongen handdoek verliest lengte.

BEWEGING:
In beweging proberen we datgene wat we al hebben geleerd toe te passen tijdens complexere behandelingen. We willen ook weer de lichaamskern meer uitbalanceren; vooral in de onderste helft van ons lichaam.

BEWEGINGSEDUCATIE: LICHAAMSKERN-BEWEGING VAN DE BENEN EN HET BEKKEN
Kies een activiteit uit die je doet met je benen en bekken (bijvoorbeeld rennen, zwemmen of traplopen). Werk samen met je lichaamswerker om de eerdere bewegingslessen te integreren in dagelijkse activiteiten zodat het normaal wordt om bewegingen uit te voeren met een uitgelijnd lichaam. Herhaal deze bewegingen terwijl jij je voorstelt dat ze diep in je lichaam ontstaan. Stel je tevens voor dat je bewegingen vloeiender verlopen. Vergelijk dit met hoe je voorheen bewoog.

TUSSEN DE SESSIES DOOR:
Beschouw de kwaliteit van je "innerlijke kracht" in je dagelijks leven. Hoe saboteer je deze kracht en in welke gebieden van je leven beleef jij je innerlijke kracht? Dit kan tijdens je werk, in relaties of in creatieve activiteiten zijn. Bekijk nu je seksualiteit en beschrijf nu wat je bevredigend vindt en wat frustrerend is voor jou. Hoe kun jij je seksualiteit verbeteren?


SESSIE 9: UITREIKEN IN DE JUISTE BEWEGING -- bovenste helft van het lichaam --

DOEL:
Het doel van de negende sessie is om het bovenlichaam van overbodige verdraaiingen te bevrijden - de armen, schouders, borstkas, rug, hoofd en nek - en de oppervlakte spieren en diepte spieren daarvan beter te laten samenwerken.

THEMA:
De armen, schoudergordel en borstkas belichamen de principes van actie, iets bereiken. Onze westerse cultuur benadrukt actie en resultaat op een manier waarop dit resultaat belangrijker is dan de manier waarop dit bereikt wordt. Zo beweeg je niet meer noodzakelijkerwijs in connectie met je lichaamskern. Er zijn veel mensen die zich inspannen om maar vooral hard te werken. Het gevolg is dat veel mensen veel emotionele, mentale en fysieke spanning als resultaat van deze houding van intense inspanning vasthouden. Als we leren handelen door met rustige alertheid vanuit onze (lichaams)kern te handelen, behoeft actie geen extra spanning met zich mee te brengen. Hoe kom je eigenlijk in actie? Ben je in staat om iets tot stand te brengen en tegelijkertijd ontspannen te blijven? In actie komen en ontspannen in je lijf blijven, houdt in dat je actie vanuit je (lichaams)kern komt.

ANATOMIE EN STRUCTUUR:
Anatomisch gezien is de focus van deze sessie gericht op de bovenste helft van het lichaam (armen, schouders, borstkas, nek en hoofd). Een van onze doelen is om de schoudergordel losser te maken en bovenop de borst te doen laten rusten. Structureel bekeken is het doel van de negende sessie om de bovenste lichaamshelft van overbodige verdraaiingen te verlossen. Je schoudergordel wordt dan ondersteund door je borst. Als de borst in elkaar gedrukt is, zal de schoudergordel omlaag komen.

BEWEGING:
In beweging is ons doel om datgene wat je al geleerd hebt te integreren met meer complexe bewegingen van je bovenlichaam. Het is de bedoeling dat je de bewegingen van je kern met je buitenkant integreert en dat je bewust wordt van hoe je onderlichaam de bewegingen van je bovenlichaam ondersteund.

BEWEGINGSEDUCATIE:
Sla met een kussen op een tafel. Hierbij sla je alleen met je armen en houd de rest van je lichaam stil. Doe dit nogmaals maar dan met je hele lichaam. Bemerk de verschillen. Doe dit voor en na de sessie.
Bekijk met je lichaamswerker hoe je deze principes ook in activiteiten zoals werk, sport en spel kunt toepassen.

TUSSEN DE SESSIES DOOR:
Merk op welke delen van je leven duidelijke actie behoeven. Voer de noodzakelijke actie uit met continu bewustzijn en ontspanning van je lichaamskern. Merk ook op hoe je lichaam voelt na deze actie.


SESSIE 10: INTEGRATIE

DOEL:
Het doel van de tiende sessie is om de aanwezige integratie in je lichaam iets meer uit te bouwen en vast te houden door zo veel mogelijk te werken op die gewrichten die dat nodig hebben.

THEMA:
Het thema van deze sessie is "integratie". Hiermee bedoelen we werken aan de al aanwezige integratie en deze vast te doen laten houden. We onthullen simpelweg de natuurlijke integriteit en balans van het lichaam. Integriteit betekent volledigheid, compleet en totaal zijn.
Begin je al meer van je natuurlijke integriteit te voelen nu de tiende sessie nadert?
Gewrichten reflecteren in zekere zin de mate van je volwassenheid. Kinderen hebben onstabiele gewrichten en bejaarden hebben stijve gewrichten. Een stabiel maar vrij beweegbaar gewricht is een expressie van volwassenheid. Zo bekeken zou je kunnen zeggen dat deze sessie gaat over groei naar wie je werkelijk bent.

ANATOMIE EN STRUCTUUR:
Anatomisch gezien gaat deze sessie over de belangrijkste gewrichten van ons lichaam: enkels, knieën, polsen en rug. Structureel gezien wil deze sessie je bevrijden van rotatie patronen van het gehele lichaam door balancering en uitlijning van de gewrichten. Elke persoon heeft zijn eigen uniek patroon.

BEWEGING:
In beweging is het ons doel om je te laten ervaren hoe het voelt om als een geheel te bewegen met een geïntegreerd lichaam in al je dagelijkse activiteiten zoals wandelen, rennen, werk, seks en elke andere vorm van actie en zijn. We willen je in staat stellen om te genieten van de vloeibaarheid van de bewegingen van je lichaamskern.

BEWEGINGSEDUCATIE:
Gebruik de bewegingsles van sessie 8. Stel je een haak voor die heel zachtjes je hoofd omhoog trekt en je lichaamskern verlengt. Stel je de lichte ontspanning in je rug voor als je hoofd als een ballon van je lichaam af omhoog zou gaan. Als je deze omhoog gaande lift voelt, moet je ook de zachte trek van de zwaartekracht ervaren. Bemerk hoe dit je armen en schouders toe staat te ontspannen. En voel hoe je stabiel verbonden met de aarde. Terwijl je rond wandelt, let op hoe je deze sensaties voelt: bewegen vanuit je lichaamskern, omhoog getrokken worden vanuit de haak en geaard zijn met de grond. Het is alsof je op hetzelfde moment verbonden bent met de Aarde en deHemel. Voel tot in je gewrichten en sta toe dat er daar meer ruimte in komt. Valt het je op dat elk gewricht als een kussen aanvoelt? Beschrijf je gevoel. Probeer je voor te stellen dat je in je dagelijkse leven altijd zo aanvoelt.

TUSSEN DE SESSIES DOOR:
Bemerk het verband tussen alle delen van jezelf. Hoe werken ze samen? En hoe en wanneer werken ze elkaar tegen? Bemerk je neiging om bepaalde delen van je leven van elkaar te scheiden zoals werk, spel, vriendschap etc. Zie in hoe je deze gebieden samen kunt brengen.


Bibliografie

 

Schrijver: Satyarthi
Vertaling: Piet Vaartjes/Jan Anne Loonstra
Bewerking: Jan Anne Loonstra